Οι ασθενείς συχνά ρωτούν για τη «διατροφή για τον θυρεοειδή»:

α) Ποιες διατροφικές αλλαγές μπορούν να κάνουν;

β) Ποια συμπληρώματα διατροφής μπορούν να πάρουν;

γ) Τι πρέπει να αποφεύγουν που θεωρείται τοξικό για τον θυρεοειδή;

Όλα τα παραπάνω τα ερωτούν προκειμένου να θεραπεύσουν ή να αναστρέψουν κάποια θυρεοειδική νόσο. Επίσης οι ενδοκρινολόγοι αντιμετωπίζουν συχνά ερωτήματα όπως:

– Πώς μπορώ να βελτιώσω τα συμπτώματα του υποθυρεοειδισμού πέρα από την παραδοσιακή ιατρική θεραπεία;

– Πώς μπορώ να μειώσω τον τίτλο των αντιθυρεοειδικών αντισωμάτων;

– Ποια ποσότητα από ένα συγκεκριμένο τρόφιμο ή συμπλήρωμα διατροφής μπορεί να είναι υπερβολικό για τον θυρεοειδή του ασθενούς μου;

Έτσι λοιπόν θα αναφερθώ παρακάτω στα πιο δημοφιλή διατροφικά ζητήματα που έχουν σχέση με τη λειουργία του θυρεοειδούς αδένα.

Ιωδιούχα

Για την παραγωγή των θυρεοειδικών ορμονών απαιτούνται επαρκή επίπεδα ιωδίου στην κυκλοφορία του αίματος, τα οποία προσλαμβάνουμε από την διατροφή, το νερό ή τα συμπληρώματα. Ανεπάρκεια ιωδίου θέτει ένα άτομο σε κίνδυνο να αναπτύξει ή να επιδεινώσει υποθυρεοειδισμό.

Το Ινστιτούτο Ιατρικής της Εθνικής Ακαδημίας συνιστά 150 μg ιωδίου καθημερινά για τους ενήλικες, ενώ για τις εγκύους και τις θηλάζουσες γυναίκες 220 μg και 290 μg αντιστοίχως.

Διατροφικές πηγές ιωδίου περιλαμβάνουν το ιωδιούχο αλάτι, ψάρια και θαλασσινά, καθώς και σπόρους ή δημητριακά.

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι το θαλασσινό αλάτι παρά την ονομασία του δεν περιέχει ιώδιο παρά μόνο εάν εμπλουτισθεί με ιώδιο τεχνητά.

Ο προσδιορισμός του ιωδίου στα ούρα ή στο αίμα αντανακλά την πρόσληψη ιωδίου των τελευταίων ημερών και έτσι δεν είναι εύκολο να υπολογίσουμε την επάρκεια πρόσληψης ιωδίου.

Για τα άτομα, στα οποία η πρόσληψη ιωδίου είναι χαμηλή (όταν π.χ. αποφεύγουν θαλασσινά, ή ζουν σε μέρη με έδαφος χαμηλής περιεκτικότητος σε ιώδιο) συνιστάται διατροφικό συμπλήρωμα 150 μg ημερησίως, ιδίως σε γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας.

Χρειάζεται προσοχή στα διατροφικά συμπληρώματα «για υγιή θυρεοειδή» ή «για στήριξη του θυρεοειδούς», που δεν αναγράφουν περιεκτικότητα, διότι μπορεί να περιέχουν και εκατό φορές περισσότερο από τη συνιστώμενη ημερήσια δοσολογία σε ένα μόνο δισκίο.

Η υπερβολική λήψη ιωδίου μπορεί να επιφέρει άρση της λειτουργίας του θυρεοειδούς (υποθυρεοειδισμό παροδικό) ή και το αντίθετο, δηλαδή να παράγει μεγάλη ποσότητα θυρεοειδικών ορμονών ο θυρεοειδής (υπερθυρεοειδισμός παροδικός).

Επίσης υπάρχουν δεδομένα ότι η χρόνια υπερβολική πρόσληψη ιωδίου μπορεί να επάγει την αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα, διότη η ιωδιωμένη θυρεοσφαιρίνη είναι ανοσογόνος.

Γι’ αυτούς τους λόγους η Αμερικανική Θυρεοειδολογική Εταιρεία συνιστά την αποφυγή συμπληρωμάτων με περιεκτικότητα άνω των 500 μg ιωδίου ανά ημέρα.

Βρογχοκηλογόνα

Ο όρος «βρογχοκηλογόνες ουσίες» αφορά οποιαδήποτε ουσία, που μπορεί να επιφέρει αύξηση του μεγέθους του θυρεοειδούς (βρογχοκήλη).

Σ’ αυτές περιλαμβάνονται όλες οι ουσίες, που μπορούν να μειώσουν το διαθέσιμο ιώδιο για τη λειτουργία του θυρεοειδούς ή αυτές που αναστέλλουν οποιαδήποτε ουσία συντελεί στη φυσιολογική θυρεοειδική παραγωγή. Τα πιο κοινά παραδείγματα βρογχοκηλογόνων τροφίμων είναι τα ανθοκραμβοειδή λαχανικά και τα προϊόντα σόγιας.

Ανθοκραμβοειδή λαχανικά

Σ’ αυτά περιλαμβάνονται: μπρόκολο, λάχανο, κουνουπίδι, λαχανάκια Βρυξελλών, γογγύλια, kale (λαχανίδα), colland greens (πράσινα λάχανα) και bok choy (κινέζικο λάχανο).

Αυτά είναι πλούσια σε γλυκοσινόλες (glucosinolates) και άλλες ουσίες, που παρεμβαίνουν σε διάφορα στάδια της σύνθεσης των θυρεοειδικών ορμονών.

Η κατανάλωση των ως άνω λαχανικών σε κανονικές οσότητες ασφαλώς και είναι ωφέλιμη για την υγεία, αλλά η υπερβολική κατανάλωση σε χρόνια βάση μπορεί να οδηγήσε σε (ή να επιδεινώσει τον) υποθυρεοειδισμό.

Τα δεδομένα για το ποια ποσότης αυτών των λαχανικών οδηγεί σε αναστολή της θυρεοειδικής λειτουργίας (υποθυρεοειδισμό) και βρογχοκήλη είναι πολύ περιορισμένα.

Ένα ακραίο περιστατικό αποτελεί η περίπτωση μιας Κινέζας 88 ετών και διαβητικής, η οποία έπαθε μοιξοιδηματικό κώμα (λόγω ακραίου υποθυρεοειδισμού) μετά από βρώση 1,0 – 1,5 kg την ημέρα bok choy για αρκετούς μήνες προκειμένου να ελέγξει τον διαβήτη της.

Μια πρόσφατη τυχαιοποιημένη μελέτη, που έγινε σε εθελοντές με φυσιολογική θυρεοειδική λειτουργία, στους οποίους χορηγήθηκε χυμός από μπρόκολο για 12 εβδομάδες, έδειξε ότι δεν επηρεάστηκε η θυρεοειδική λειτουργία και το επίπεδο αντισωμάτων σε σύγκριση με τους μάρτυρες.

Έτσι, παρά το ότι παλαιότερα δεδομένα οδηγούσαν στην υπόθεση ότι η συχνή χρήση λαχανικών ανθοκραμβοειδών σε μεγάλη ποσότητα επηρεάζει την θυρεοειδική λειτουργία, αυτό που ισχύει σήμερα είναι ότι δεν υπάρχει καμμία ανάγκη να διακόπτει κανείς την κατανάλωση αυτών των υγιεινών τροφίμων, ενώ δεν υπάρχει σύσταση για την ανώτερη επιτρεπόμενη κατανάλωσή τους.

Σόγια

Τα προϊόντα της σόγιας περιλαμβάνουν το γάλα της σόγιας, την σόγια σως, miso, tempeh, το τυρί τόφου. Περιέχουν ισοφλαβόνες, που είναι πολυφαινολικά σύμπλοκα και ανήκουν στα φυτοοιστρογόνα, λόγω της ήπιας προσομοιάζουσας σε οιστρογόνα δράσης τους.

Οι ισοφλαβόνες αναστέλλουν την θυρεοειδική υπεροξειδάση που συμμετέχει στη σύνθεση των θυρεοειδικών ορμονών και έτσι έχει προταθεί ότι η κατανάλωση σόγιας μπορεί να αποτελεί κίνδυνο για υποθυρεοειδισμό.

Επίσης παρατηρείται ότι τα υποθυρεοειδικά άτομα που καταναλώνουν υψηλά ποσά σόγιας χρειάζονται λίγο μεγαλύτερη δόση στα δισκία θυροξίνης, που ήδη λαμβάνουν.

Στα νεογνά που έχουν συγγενή υποθυρεοειδισμό και λαμβάνουν γάλα σόγιας πρέπει επίσης να γίνεται μια μικρή αύξηση της δόσης της θυροξίνης.

Συμπερασματικά, η κατανάλωση σόγιας ενδείκνυται για φυσιολογκή χρήση και για τα άτομα που ήδη λαμβάνουν θεραπεία για υποθυρεοειδισμό δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα διότι η δόση προσαρμόζεται σύμφωνα με τις ανάγκες τους.

Ιχνοστοιχεία

Σελήνιο

Είναι ένα στοιχείο σημαντικό για τον μεταβολισμό των θυρεοειδικών ορμονών.

Η συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη σεληνίου είναι 55 μg. Η πλουσιότερες τροφές σε σελήνιο είναι τα ψάρια και τα θαλασσινά, καθώς και τα οργανικά κρέατα. Τυπικές πηγές είναι επίσης το ψωμί, τα δημητριακά γενικώς, το κρέας, τα πουλερικά και τα αυγά.

Η ανώτερη πρόληψη σεληνίου την ημέρα ανέρχεται στα 400 μg.

Τοξική δράση του σεληνίου στην καθημερινή ιατρική πράξη είναι πολύ σπάνια. Τα συμπτώματα είναι: ναυτία, δυσχρωμία και ευθραυστότητα νυχιών, τριχόπτωση, κούραση, ευερεθιστότητα και δύσοσμη αναπνοή.

Τα περισσότερα δεδομένα όσον αφορά τη συσχέτηση σεληνίου με θυρεοειδοπάθειες αφορούν την αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα, όπου φαίνεται ότι έχουν ευεργετικά αποτελέσματα σ’ αυτήν τα συμπληρώματα σεληνίου.

Χαμηλά επίπεδα σεληνίου έχουν συσχετισθεί με αυξημένη εμφάνιση βρογχοκήλης και όζων. Η πρόσληψη σεληνίου αν και δείχνει ότι συσχετίζεται με πτώση των επιπέδων των αντισωμάτων, εν τούτοις δεν έχει αποδειχθεί μακροπρόθεσμο όφελος στην προστασία της κύησης και στην έκβαση του τοκετού σε εγκύους με θετικά αντισώματα.

Η σύσταση για πρόσληψη σεληνίου αφορά κυρίως άτομα με θυρεοειδική οφθαλμοπάθεια.

Η ευρωπαϊκή θυρεοειδική εταιρία, καθώς και η ευρωπαϊκή ομάδα οφθαλμοπάθειας συνιστά 200 μg καθημερινά για τουλάχιστον 6 μήνες για αυτούς τους ασθενείς.   

Ψευδάργυρος, Χαλκός και Μαγνήσιο

Ο ρόλος τους στη σύνθεση των θυρεοειδικών ορμονών και τον μεταβολισμό δεν έχει ακόμα διευκρινισθεί.

Τα επίπεδα ψευδαργύρου, χαλκού και σεληνίου έχουν συσχετισθεί ασαφώς με τα επίπεδα θυρεοειδικών ορμονών στο αίμα αλλά και η έλλειψή τους καθώς και αυτή του μαγνησίου έχουν συσχετισθεί με εμφάνιση καρκίνου του θυρεοειδούς.

Η σύσταση για λήψη τους με συμπληρώματα χρήζει περαιτέρω τεκμηριώσεως.

Φθόριο

Βρίσκεται στο περιβάλλον μας ή το προσλαμβάνουμε τεχνητά από φθοριωμένο νερό (για πρόληψη τερηδόνας). Επίσης βρίσκεται στο τσάϊ, σε κατεργασμένα τρόφιμα, οδοντικά προϊόντα, συμπληρώματα και σπρέϊ για εντομοκτόνα τροφίμων.

Σε μελέτες σε ζώα βρέθηκε ότη η αυξημένη τιμή φθορίου στο αίμα μετά από έκθεση σε φθοριούχα συσχετίζεται με υποθυρεοειδισμό χωρίς αυτό να είναι σίγουρο για τον άνθρωπο. Δεν είναι γνωστό το όριο πρόσληψης φθοριούχων, πάνω από το οποίο επηρεάζεται αρνητικά η υγεία του θυρεοειδούς.

Γλουτένη, διάφορες δίαιτες και θυρεοειδής

Επειδή είναι πολύ δημοφιλείς διατροφικές παρεμβάσεις όπως δίαιτες ελεύθερες γλουτένης ή δίαιτες χωρίς ζάχαρη με συγχορήγηση προβιοτικών, καλό είναι να δούμε τα επιστημονικά δεδομένα σε σχέση με την επίδρασή τους στην υγεία του θυρεοειδούς.

Δίαιτες χωρίς γλουτένη (gluten free diets)

Η δυσανεξία στη γλουτένη (ή κοιλιοκάκη) είναι αυτοάνοσο νόσημα του πεπτικού, όπως αυτοάνοσο νόσημα είναι και η θυρεοειδίτιδα Hashimoto. Έχει παρατηρηθεί ότι ασθενείς με κοιλιοκάκη έχουν τριπλάσια πιθανότητα να αναπτύξουν και αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό.

Αυτό συμβαίνει διότι γενικότερα όταν ένα άτομο έχει ένα αυτοάνοσο νόσημα είναι πιο επιρρεπές στο να αποκτήσει και ένα δεύτερο όπως η κοιλιοκάκη. Όχι ότι το ένα επηράζει το άλλο, αλλά ότι ο ίδιος ο μηχανισμός αυτοανοσίας που προκαλεί ένα αυτοάνοσο νόσημα μπορεί πιο εύκολα να προκαλέσει και ένα δεύτερο σε σχέση με τους ανθρώπους που δεν έχουν αυτάνοσα.

Από αυτή τη συσχέτιση γεννώνται τα ερωτήματα:

– Πώς επιδρά η δίαιτα χωρίς γλουτένη στην αυτοανοσία του θυρεοειδή;

– Αν αποφύγουν τη γλουτένη ασθενείς με κοιλιοκάκη μειώνεται η πιθανότητα να αναπτύξουν θυρεοειδίτιδα Hashimoto;

Μια μεγάλη μελέτη έδειξε ότι αποχή ενός έτους από γλουτένη σε ασθενείς με κοιλιοκάκη δεν άλλαξε ούτε τα επίπεδα των θυρεοειδικών ορμονών, ούτε τα αντισώματα, ούτε τα υπερηχογραφικά ευρήματα.

Προς το παρόν δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι η αποφυγή γλουτένης σε άτομα χωρίς κοιλιοκάκη αποφέρει κάποιο όφελος στη λειτουργία του θυρεοειδή και στην υγεία τους γενικότερα.

Προσωπικά όμως πιστεύω ότι μην τρώγοντας γλουτένη εξαιρούμε πολλά θερμιδογόνα τρόφιμα και τα αντικαθιστούμε με άλλα όπως όσπρια, κινόα κλπ, που έχουν πολλά προστατευτικά για τον θυρεοειδή ιχνοστοιχεία.

Άλλες διαιτητικές συνήθειες 

Ούτε η δίαιτα χωρίς ζάχαρη, ούτε η χρήση προβιοτικών φαίνεται να επηρεάζει τον θυρεοειδή.

Είναι όμως ενδιαφέρον ότι οι ασθενείς με Hashimoto τείνουν να τρώνε περισσότερο ζωικό λίπος και κατεργασμένο κρέας (αλλαντικά), ενώ αυτοί που δεν ανέπτυξαν Hashimoto τρώνε περισσότερο κόκκινο κρέας, δημητριακά ολικής άλεσης και φυτικά έλαια.

Ο καφές, το τσάϊ και το αλκοόλ δεν επηρεάζουν τον θυρεοειδή, αλλά δυσχεραίνουν την απορρόφηση θυροξίνης για τα άτομα που λαμβάνουν θεραπεία για υποθυρεοειδισμό.  

Συμπεράσματα

Η σχέση της διατροφής με τις θυρεοειδοπάθειες είναι ιδιαίτερα περίπλοκη και θα πρέπει να συζητείται με τον ενδοκρινολόγο ανάλογα με τη συγκεκριμένη πάθηση και τις διατροφικές συνήθειες.

Συστάσεις βάσει ισχυρών δεδομένων είναι εν περιλήψει οι εξής:

Α) Συνιστώνται 150 μg ιωδιούχων ημερησίως σε άτομα που δεν σιτίζονται επαρκώς, στις εγκυμονούσες, σε γυναίκες που σχεδιάζουν εγκυμοσύνη και στις θηλάζουσες.

Β) Μην αποφεύγετε τα ανθοκραμβοειδή, όπως μπρόκολο, λάχανο, κουνουπίδι ή την σόγια, αν τα καταναλώνετε σε λογική συχνότητα και ποσότητα.

Γ) Στη θυρεοειδική οφθαλμοπάθεια το σελήνιο έχει ευρεργετικά αποτελέσματα.

Δ) Σε σχέση με άλλες διατροφικές τάσεις και μεθόδους (δίαιτα χωρίς γλουτένη κλπ), δεν υπάρχει κάτι γνωστό ότι προσφέρουν κάποιο όφελος στον θυρεοειδή. 

Άννα Γαρίδου

Ιατρός Ενδοκρινολόγος

Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών